Geheime oorlog

Tussen 1964 en 1973 voerde Amerika een geheime oorlog uit in Laos. Ze vlogen 580.344 keer uit om twee miljoen ton clusterbommen boven Laos te droppen. Dit is meer dan Amerika boven Duitsland en Japan liet vallen tijdens de tweede wereldoorlog. Het kostte 2,2 miljoen dollar per dag. Ongeveer 30 % ging niet af en bleef dus in Laos liggen, vooral in het gebied Xieng Khuang, Salavan en Savannakhet. Voor de Laotianen hoort het bij het dagelijks leven. Tussen 1973 en 1996 waren er 11.000 ongelukken met bommen. Voor boeren bijvoorbeeld is het gevaarlijk om hun land te bewerken. Veel ongevallen zijn ook met kinderen. Er is een kindertehuis in Ponsavan waar 145 kinderen wonen die hun ouders door het afgaan van bommen zijn verloren. Sinds 1994 is er begonnen met het onklaar maken van deze bommen. Maar met de huidige snelheid zal het ruim 100 jaar duren om het land veilig te maken.
In Bangkok had ik informatie uitgewisseld met een journalist die me hierover vertelde. Hij had me ook een bepaalde toer aangeraden. Gelukkig kon ik nog twee Britten meekrijgen die ik op straat aangesproken had. We gingen eerst eten voor de lunch op de markt kopen. Daarna probeerde ik een dokter te zien, want ik heb een conjunctivitis van mijn linker oog. Helaas was deze in het ziekenhuis. Omdat het vreselijk veel pijn deed heb ik druppels gekocht met antibioticum.
Hierna zijn we naar een kraterveld gegaan. Hier zijn tijdens de oorlog veel bommen gevallen. Je kunt ze zelfs nog zien liggen, dus je moet heel voorzichtig zijn waar je loopt.
Vervolgens zijn we naar een waterval gegaan. De omgeving was erg mooi. We hebben eerst gezwommen, ik in mijn kleding en onderbroek want ik heb mijn bikini moeten weggooien omdat de rek uit het elastiek was. Na lekker afgekoeld te zijn, hebben we heerlijk gepicknickt. We hadden broodjes gekocht en Zwitserse smeerkaas. Verder bananen, het Britse stel had nog sinaasappels en rijst met vlees gekocht. De gids had ook rijst met vlees en vis die hij deelde. Na de lunch zijn we via een omweg weer naar de auto gelopen. Gelukkig deed mijn oog ondertussen minder pijn zodat ik wat meer kon genieten.
We gingen naar een Hmong dorp waar brokstukken van de bommen voor huizen, huishoudelijke apparaten, drinkbakken, gereedschappen, enzovoort gebruikt worden. Er woonde een vriend van onze gids en ik vroeg of we zijn huis mochten zien. Toen we allemaal zaten moesten we een voor een (hij had maar een glas) Lao lao drinken. Ik was de eerste en wilde het glas niet aanraken dus gooide het spul in een keer naar binnen. Ik geloof dat het 50 % alcohol is, dus je kunt je wel voorstellen hoe het voelt. Ik vroeg deze man hoeveel hij al ophad, maar volgens hem was het zijn eerste glas die dag. Misschien had hij iets anders gebruikt, want hij praaaaaaaatte zoooooooooo traaaaaaaaaaag. Onze gids was ook een Hmong en wist ons dus veel over hun gebruiken te vertellen. Ik wist dat de Hmong uit het zuiden van China naar Vietnam, Laos en Thailand waren gevlucht. Dit is ongeveer twee eeuwen geleden. Maar ik wist niet dat ze oorspronkelijk uit Mongolie kwamen. Het verklaard in ieder geval hun naam. Ook vertelde onze gids dat een jongen soms met een meisje praat zonder dat ze elkaar zien en als het klikt besluiten ze dan met elkaar te trouwen. Zelf was hij niet getrouwd, want hij heeft geen geld voor de bruidschat. Vroeger maakte twee kilo zilver onderdeel uit van de bruidschat. Tegenwoordig gaat het vaak in geld. Als de bruidegom geen geld heeft kan hij ook de eerste paar jaar van het huwelijk bij de ouders van de bruid gaan wonen.
In het dorp was ook een school. Deze school heeft tralies voor de ramen, omdat anders de kinderen de school uit vluchten…..
Nadat we ook nog een smit hadden gezien die werktuigen maakte uit het overgebleven ijzer van de bommen zijn we naar de eerste vlakte der kruiken gegaan. Er zijn er vier, maar wij hebben alleen de eerste bekeken. Deze kruiken zijn vermoedelijk zo’n vierduizend jaar oud en lange tijd was het een groot mysterie. De kruiken wegen tussen de 600 kilogram en een ton. De grootste weegt zelfs zes ton en is ruim twee meter hoog. Vroeger hebben er ook deksels op gezeten, maar de meeste zijn door de bommen vernietigd. Op de eerste vlakte bevinden zich 250 kruiken. Een enkele heeft een tekening op de buitenkant. Tegenwoordig is men ervan overtuigt dat ze gebruikt werden om mensen te begraven. In enkele kruiken zijn botten gevonden en de vlaktes lagen op handelsroutes. Vermoedelijk werden de mensen na hun overlijden in een kruik gestopt totdat alleen de botten overwaren. Daarna werden de botten verbrand. Een kruik werd dan voor meerdere familieleden gebruikt. Het is een indrukwekkend gezicht. Zoveel kruiken her en der verspreid. Er is ook een grot waar mensen tijdens de oorlog schuilden. Boven deze grot heb ik de zonsondergang bekeken voordat we terug gingen naar Ponsavan.
Daar heb ik eerst de dokter bezocht om advies voor mijn conjunctivitis te vragen. Maar veel schoot ik er niet mee op. ik vertelde hem mijn eigen diagnose en de druppels met antibioticam die ik gekocht had. Hij vroeg of het beter was en toen ik dat bevestigend beantwoorde zei hij dat ik erme door moest gaan. Volgens hem drie dagen. Advies over mijn contactlenzen kon hij niet geven. Voor de zekerheid heb ik mijn contactlens met houder en al maar wegggegooid.
‘s Avonds hebben we een video bekeken over de geheime oorlog. Deze was erg indrukwekkend. Iedereen weet dat Amerika oorlog voerde moet Vietnam. Slechts weinigen weten over de oorlog met Laos. Er werden zelf bommen gedropt die voor Vietnam bedoelt waren. Soms konden de soldaten de bommen niet boven Vietnam kwijt. Maar als ze met de bommen zouden terugkeren, moesten ze aan zoveel veiligheidsvoorschriften voldoen dat ze ze liever boven Laos dropten.

De dag dat ik in Ponsavan aankwam was er een bus verongelukt tussen Ponsavan en Sam Neua. Er zat ook een Nederlander in de bus die me zijn verhaal heeft verteld. De buschauffeur reed veel te hard. Dit werd hem fataal in de bocht. De bus viel om. Er was een man (waarschijnlijk een conducteur) die in de deuropening stond. Hij viel uit de bus en de bus viel boven op hem. Zoals te verwachten heeft hij dit niet overleeft. De Nederlander die ik ontmoet had zat naast het raam aan de zijde waarop de bus viel. Hij had dus veel glasverwondingen. Er waren ook veel mensen bovenop hem beland. Gelukkig waren zijn vrienden ongedeerd. Maar zulke dingen vind ik wel beangstigend om te horen als je door het land reist.